Comprendiendo los campamentos pequeños de cazadores-recolectores mediante el análisis funcional y espacial. Tres casos de estudio del Mesolítico de Polonia

Tomasz  Boroń; Małgorzata  Winiarska-Kabacińska

doi:10.3989/tp.2021.12264

Autores/as

Tomasz Boroń Department of Interdisciplinary Archaeological Research, Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences https://orcid.org/0000-0001-9831-3950
Małgorzata Winiarska-Kabacińska Poznań Archaeological Museum https://orcid.org/0000-0001-5927-8873

DOI:

https://doi.org/10.3989/tp.2021.12264

Palabras clave:

Polonia, Mesolítico, análisis funcional, análisis espacial, pequeños campamentos, cazadores-recolectores, metodología

Resumen

Este artículo presenta un enfoque metodológico para el estudio de la organización espacial de los campamentos del Mesolítico europeo recurriendo a tres casos de estudio del registro polaco. Nuestra metodología involucró el análisis espacial y funcional a través del remontaje de elementos de talla y el análisis de las huellas de uso, así como una aproximación espacial a la distribución de dichos elementos. Discutimos también la relevancia científica de estos pequeños campamentos de cazadores-recolectores, donde un detallado análisis espacio-funcional resulta fundamental para comprender las formas de vida y organización de la producción de estos grupos. Tanto nuestra aproximación como nuestras conclusiones pueden resultar comparativamente útiles al abordar otros yacimientos mesolíticos más grandes y complejos.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Beugnier, V. and Crombé, P. 2005: "Étude fonctionnelle du matériel en silex du site mésolithique ancien de Verrebroek (Flandres, Belgique): premiers résultats". Bulletin de la Société Préhistorique Française 102: 527-538. https://doi.org/10.3406/bspf.2005.13140

Bodu, P.; Julien, M.; Valentin, B. and Debout, G. 2006: "Un dernier hiver à Pincevent: les Magdaléniens du niveau IV0 (Pincevent, La Grande- Paroisse, Seine-et-Marne)". Gallia préhistoire 48: 1-180. https://doi.org/10.3406/galip.2006.2431

Bodu, P.; Karlin, C. and Ploux, S. 1990: "Who's who? The Magdalenian flintknappers of Pincevent, France". In E. Cziesla, S, Eickhof, N. Arts and D. Winter (eds.): The big puzzle. Studies in modern archaeology. Holos. Bonn: 143-164.

Boroń, T. 2006: "Organizacja przestrzeni w krzemienicach mazow-szańskich na przykładzie zespołów krzemiennych ze stanowiska Nieborowa I, gm. Sawin, woj. lubelskie". Archeologia Polski 51: 14-41.

Boroń, T. 2013: "Diversité fonctionnelle et spatiale des campements paléolithiques et mésolithiques dans la Polésie de Lublin (Pologne)". Paléo 24: 47-78. https://doi.org/10.4000/paleo.2535

Boroń, T. 2014: Mikroregion Nieborowej na Polesiu Lubelskim: od epoki kamienia po wczesną epokę żelaza. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Warszawa.

Boroń, T. 2017: "The organization of flint processing in the Bronze Age and Early Iron Age: the example of the workshops at Nieborowa in central-eastern Poland". Praehistorische Zeitschrift 92 (1): 108-143. https://doi.org/10.1515/pz-2017-0005

Boroń, T. 2018: "Rydno IV/47. Krzemienica kultury janisławickiej (cykl wiślański)". Materiały Archeologiczne 42: 61-75.

Boroń, T. and Winiarska-Kabacińska, W. 2016: "Wieliszew, powiat legionowski, stanowiska III, VIb; wykopy XVI, XVIIc: przyczynek do rozważań nad wytwórczością krzemienną schyłkowego mezolitu (przemysł kokrowski)." Archeologia Polski 61: 25-72.

Boroń, T. and Winiarska-Kabacińska, W. 2018: "Late Mesolithic settlements from the area of Mazovia (Kokry industry). Spatial-functional camp interpretations". Archäologisches Korrespondenzblatt 48, 2: 153-176.

Boroń, T.; Winiarska-Kabacińska, M. and Sołodko, A. 2018: "Rydno VI/60. Wyspecjalizowane obozowisko społeczności mezolitycznej kultury janisławickiej". Archeologia Polski 63: 29-46.

Boroń, T.; Winiarska-Kabacińska, M. and Sołodko, A. 2019: "Rydno IV/47. Organizacja przestrzenna obozowisk w krzemienicy kultury janisławickiej w świetle badań funkcjonalnych, składanek oraz planigrafii znalezisk archeologicznych; Rydno IV/47. Spatial Organization of Campsites at a Flint Concentration Area of Janisławice Culture in the Light of Functional Studies, Refittings and Planigraphy of Archaeological Finds". Archeologia Polski 64, 125-155. https://doi.org/10.23858/APOL64.2019.004

Cahen, D. 1984: "Interprétations nouvelles pour le site paléolithique final de Meer II, Belgique". In H. Berke, J. Hahn and C. J. Kind (eds.): Jungpaläolithische siedlungsstrukturen in Europa. Archaeologica Venatoria, Institut für Urgeschichte der Universität Tübingen. Tübingen: 241-250.

Cahen, D.; Karlin, C.; Keeley, L. H. and Noten, F. van 1980: "Méthodes d'analyse technique, spatiale et fonctionnelle d'ensembles lithiques". Helinium 20 (3): 209-260.

Cahen, D.; Keeley, L. H. and Noten, F. van 1979: "Stone Tools, Toolkits, and Human Behavior in Prehistory". Current Anthropology 20 (4): 661-683. https://doi.org/10.1086/202371

Carr, C. 1991: "Left in the dust: contextual information in model-focused archaeology". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The interpretation of archaeological spatial patterning. Plenum Press. New York- London: 221-256. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_8

Conneller, Ch.; Little, A.; Garcia-Diaz, V. and Croft, S. 2018: "The Worked Flint". In N. Milner, Ch. Conneller and B. Taylor (eds.): Star Carr Volume 2. Studies in Technology, Subsistence and Environment. White Rose University Press. Leeds: 493-534.

Crombé, P. and Beugnier, V. 2013: "La fonction des industries en silex et les modalités d'occupation des territoires au Mésolithique. Le cas des zones sableuses du nord-ouest de la Belgique et des Pays-Bas (8700- 5400 cal. BC)". L'anthropologie 117: 172-194. https://doi.org/10.1016/j.anthro.2013.02.001

Cziesla, E. 2017: Jühnsdorf 8; Haus und Herd im Mesolithikum in Mitteleuropa. Internationale Archäologie Series 128. Verlag Marie Leidorf GmBH. Rahden/Westf.

Fiedorczuk, J. 2006: Final Paleolithic camp organisation as seen from the perspective of lithic artifacts refitting. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw.

Gaudzinski-Windheuser, S.; Jöris, O.; Sensburg, M.; Street, M. and Turner, E. (eds.) 2011: Site-Internal Spatial Organization of Hunter- Gatherer Societies: Case Studies from The European Palaeolithic and Mesolithic. Römisch-Germanisches Zentralmuseum. Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz.

Gibaja, J. F.; Marreiros, J.; Mazzucco, N. and Clemente, I. (eds.) 2020: Hunter-Gatherers' Tool-Kit: A Functional Perspective. Cambridge Scholars Publishing. Cambridge.

Gijn, A. van and Little, A. 2016: "Tools, use-wear and experimentation: extracting plants from stone and bone". In K. Hardy and L. Kubiak- Martens (eds.): Wild Harvest: Plants in the hominin and pre-agrarian human worlds. Oxbow Books. Oxford: 135-153. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dmjj.13

Guéret, C. 2017: "Retoucher, pour quoi faire? Réflexions fonctionnelles et méthodologiques sur la place occupée par l'outillage brut dans l'économie du premier Mésolithique en Europe du Nord-Ouest". Bulletin de la Société Préhistorique Française 114 (2): 339-370. https://doi.org/10.3406/bspf.2017.14776

Guéret, C.; Gassin, B.; Jacquier, J. and Marchand, G. 2014: "Traces of plant working in the Mesolithic shell midden of Beg-an-Dorchenn (Plomeur, France)". Mesolithic Miscellany 22: 3-15.

Hardy, K. 2016: "Plants as raw materials". In K. Hardy and L. Kubiak- Martens (eds.): Wild Harvest: Plants in the hominin and pre-agrarian human worlds. Oxbow Books. Oxford: 71-90. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dmjj.9

Hardy, B. L. and Svoboda, J. A. 2009: "Mesolithic Stone Tool Function and Site Types in Northern Bohemia, Czech Republic". In M. Haslam, G. Robertson, A. Crowther, S. Nugent and L. Kirkwood (eds.): Archaeological Science Under A Microscope Studies in Residue and Ancient DNA Analysis in Honour of Thomas H. Loy. Terra Australis 30. The Australian National University. Canberra: 159-174. https://doi.org/10.22459/TA30.07.2009.12

Hull, K. L. 1987: "Identification of cultural site formation processes through microdebitage analysis". American Antiquity 52 (4): 772-783. https://doi.org/10.2307/281385

Jensen, H.J. and Brinch Petersen, E. 1985: "A Functional Study of Lithic from Vænget Nord, a Mesolithic Site at Vedbæk, N. E. Sjælland". Journal of Danish Archaeology 4: 40-51. https://doi.org/10.1080/0108464X.1985.10589934

Johansen, L. and Stapert, D. 1997-1998: "Two 'Epi-Ahrensburgian' Sites in The Northern Netherlands: Oudehaske (Fries Land) and Gramsbergen (Overijssel)". Palaeohistoria 39/40: 1-87.

Kabaciński, J. 2016: "Introduction". In J. Kabaciński (ed.): The Past Societies. Polish Land from first evidence of Human Presence to the Early Middle Age, T. 1. IAE PAN. Warszawa: 250-252.

Kabaciński, J. 2020. "Stanowiska torfowe i ich potencjał badawczy w kontekście badań społeczności niżowych późnego glacjału oraz wczesnego i środkowego holocenu". In K. Adamczak, E. Bokiniec, J. Gackowski and M. Weinkauf (eds.) XXI Sesja Pomorzoznawcza, Toruń.

Kabaciński, J.; David, É.; Makowiecki, D.; Schild, R.; Sobkowiak-Tabaka, I. and Winiarska Kabacińska, M. 2008: "Stanowisko mezolityczne z okresu borealnego w Krzyżu Wielkopolskim". Archeologia Polski 53: 243-288.

Kabaciński, J. and Terberger, T. 2015: "Features and finds of the Stone Age sites Dąbki 9 and 10". In J. Kabaciński, S. Hartz, D. Raemaekers and T. Terberger (eds.): The Dąbki site in Pomerania and the neolithization of the North European Lowland (c. 5000-3000 calBC), Archäologie und Geschichte im Ostseeraum Archaeology and History of the Baltic 8), Verlag Marie Leidorf GmbH: 137-155.

Keeley, L. H. 1980. Experimental determination of stone tool uses: A microwear analysis. University of Chicago Press. Chicago.

Keeley, L. H. 1991: "Tool use and spatial patterning: Complications and solution". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The interpretation of archaeological spatial patterning. Plenum Press. New York-London: 257-268. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_9

Keeley, L. H. and Newcomer, M. 1977: "Micro-wear analysis of experimental flint tools: A test case". Journal of Archaeological Science 4: 29-62. https://doi.org/10.1016/0305-4403(77)90111-X

Kind, C.-J.; Beutelspacher, E.; David, E.; Stephan, E. 2012: Das Mesolithikum in der Talaue des Neckars 2. Kommissionsverlag Konrad Theiss Verlag. Stuttgart.

Kriiska, A. and Sikk, K. 2013: "Archaeological Test Excavations at The Mesolithic and Iron Age Settlement Site Jägala-Joa IV". In A. Haak and E. Russow (eds.): Archaeological Fieldwork in Estonia. Muinsuskaitseamet. Tallinnas: 45-54.

Kobusiewicz, M. and Kabaciński, J. 1991: "Late Mesolithic Dwelling Object in Pomorsko (Western Poland)". Przegląd Archeologiczny 38: 5-15.

Kozłowski, S. K. 2009: Thinking Mesolithic. Oxbow Books. Oxford.

Kubiak-Martens, L. 2019: "Local vegetation and human presence in the Wojnowo Region during the Younger Dryas and early Holocene". In M. Kobusiewicz (ed.): Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy. Stowarzyszenie Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Region Kozła, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Poznań: 59-74.

Kubiak-Martens, L.; Kooistra, L. I. and Verbruggen, F. 2015: "Archaeobotany: landscape reconstruction and plant food subsistence economy on a meso and microscale". In J. M. Moree and M. M. Sier (eds.): Interdisciplinary Archaeological Research Programme Maasvlakte 2, Rotterdam, Part 1, Twenty meters deep! The Mesolithic period at the Yangtze Harbour site - Rotterdam Maasvlakte, the Netherlands. Early Holocene landscape development and habitation. BOORrapporten 566. BOOR. Rotterdam: 223-286.

Kubiak-Martens, L. and Tobolski, K. 2008: "Plants in hunter-gatherer subsistence in the middle Vistula river valley at Całowanie (Poland) in the late Pleistocene and early Holocene". In Z. Sulgostowska and A. J. Tomaszewski (eds): Man-Millennia-Environment. Studies in honor of Romuald Schild. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw: 87-98.

Langlais, M.; Detrain, L.; Ferrié, J.-G.; Mallye, J.-B.; Marquebielle, B.; Rigaud, S.;... and Chauvière, F.-X. 2014: Réévaluation des gisements de La Borie del Rey et de Port-de-Penne : nouvelles perspectives pour la transition Pléistocène-Holocène dans le Sud-Ouest de la France. In M. Langlais, N. Naudinot and M. Peresani (eds.): Les Groupes Culturels de la Transition Pléistocène-Holocène entre Atlantique et Adriatique. Société préhistorique française. Paris: 83-128.

Larsson, L.; Kindgren, H.; Knutsson, K.; Leoffler, D. and Akerlund, A. (eds.) 2003: Mesolithic on the Move: Papers Presented at the Sixth International Conference on the Mesolithic in Europe, Stockholm 2000. Oxbow Books. Oxford.

Lemorini, C. 1992: "Etude fonctionnelle des industries Mésolithiques de Lago delle Buse 1 et Lago delle Buse 2 (Lagorai, Trentino) par la méthode des traces d'utilisation". Preistoria Alpina 28: 51-59.

Lemorini, C. 1997: "A functional approach through trace wear analysis." In C. Baroni and P. Biagi (eds.): Excavations at the high altitude mesolithic site of Laghetti del Crestoso (Bovegno, Brescia - Northern Italy). Accademia di Scienze Lettere ed Arti. Brescia: 48-57.

Leroi-Gourhan, A. and Brézillon, M. 1972: Fouilles de Pincevent: essai d'analyse ethnographique d'un habitat magdalénien (la Section 36). VIIe supplément à Gallia Préhistoire. Centre National de la Recherche Scientifique. Paris.

Marreiros, J.; Bicho, N. and Gibaja, J. F. (eds.) 2014: International Conference on Use-Wear Analysis Use-Wear 2012. Cambridge Scholars Publishing.

Marreiros, J. M.; Gibaja Bao, J. F. and Ferreira Bicho, N. 2015: Use-wear and residue analysis in archaeology. Springer. Switzerland-New York.

https://doi.org/10.1007/978-3-319-08257-8

Masojć, M. 2016: Environment, sites and a cultural division of the early Atlantic period. In J. Kabaciński (ed.): The Past Societies. Polish Land from first evidence of Human Presence to the Early Middle Age, T. 1. IAE PAN. Warszawa: 272-291.

Mazzucco, N.; Gibaja Bao, J. F.; Barrón, U. P.; Millán Lomas, M. S.; Puchol, O. G.; Guerra, M. R.;... and Gassin, B. 2016: "Insights into the Late Mesolithic toolkit: use-wear analysis of the notched blades. Case-studies from the Iberian Peninsula". Preistoria Alpina 48: 151- 157.

McCartan, S.; Schulting, R.; Warren, G. and Woodman, P. (eds.) 2009: Mesolithic Horizons Papers presented at the Seventh International Conference on the Mesolithic in Europe, Belfast 2005. Oxbow Books. Oxford.

Moss, E. 1983: The functional analysis of flint implements: Pincevent and Pont D'Ambon, two case studies from the French final Palaeolithic. British Archaeological Reports International Series 117, BAR Publishing. Oxford. https://doi.org/10.30861/9780860542278

Newcomer, M. H. and Sieveking, G. de G. 1980: "Experimental Flake Scatter-Patterns: A New Interpretative Technique". Journal of Field Archaeology 7 (3): 345-352. https://doi.org/10.1179/009346980791505392

Niekus, M. J. L. Th.; Verbaas, A.; de Kruyk, H. and Boon, J. J. 2015: "Flint and other stone". In J. M. Moree and M. M. Sier (eds.): Interdisciplinary Archaeological Research Programme Maasvlakte 2, Rotterdam, Part 1, Twenty meters deep! The Mesolithic period at the Yangtze Harbour site - Rotterdam Maasvlakte, the Netherlands. Early Holocene landscape development and habitation. BOORrapporten 566. BOOR. Rotterdam: 147-200.

Odell, G. H. and Cowan, F. 1987: "Estimating Tillage Effects on Artifact Distributions". American Antiquity 52 (3): 456-484. https://doi.org/10.2307/281594

Olausson, D. 1986: "Intrasite Spatial Analysis in Scandinavian Stone Age Research". Papers of the Archaeological Institute University of Lund 1985-1986 6:5-24.

Olive, M. 1997: "Foyer domestique ou foyer annexe". Gallia Préhistoire 39: 85-107. https://doi.org/10.3406/galip.1997.2150

Olive, M. and Morgenstern, M. 2004: "L'Organisation de L'Espace Habité". In N. Pigeot (ed.): Les Derniers Magdaléniens d'Étiolles. CNRS Editions. Paris: 181-220.

Osipowicz, G. 2015: "Zorganizowane i wyspecjalizowane obozowisko zbieraczy? Z wyników badań traseologicznych i przestrzennych materiałów mezolitycznych ze stanowiska Ludowice 6". Przegląd Archeologiczny 63: 59-85.

Osipowicz, G. 2017: Społeczności mezolityczne Pojezierza Chełmińsko- Dobrzyńskiego. Próba modelowej analizy wieloaspektowej funkcji i organizacji przestrzennej wybranych stanowisk. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń.

Osipowicz, G. 2018: "Ludowice 6 site, western habitation: A silica plant processing female gatherer campsite?". Journal of Archaeological Science: Reports 18: 960-972. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.08.019

Osipowicz, G. 2019: "Plant processing in the Late Mesolithic in Poland: in search for function of the mysterious 'curved knives'". Archaeological and Anthropological Sciences, 11: 3613-3628. https://doi.org/10.1007/s12520-019-00784-w

Petru, S. 2004: "Use wear Analysis of Mesolithic and Neolithic Stone Tools from Mala Triglavca, Trhlovca and Pupičina peć". Documenta Praehistorica 31: 199-204. https://doi.org/10.4312/dp.31.14

Philibert, S. 1995: "Les derniers chasseurs-cueilleurs dans les Pyrénées Andorranes. Analyse fonctionnelle de l'industrie lithique du Mésolithique ancien de la Balma Margineda (Andorre)". L'Anthropologie 99(1): 89-103.

Philibert, S. 2002: Les derniers "sauvages". British Archaeological Reports BAR International Series 1069. John and Erica Hedges Ltd. Oxford. https://doi.org/10.30861/9781841713144

Pignat, G. and Plisson, H. 2000: "Le quartz, pour quel usage? L'outillage mésolithique de Vionnaz (CH) et l'apport de la tracéologie". In P. Crotti (ed.): Epipaléolithique et mésolithique. Actes de la table ronde de Lausanne, 21-23 novembre 1997. Cahiers d'archéologie romande 81. Lausanne: 65-78.

Price, T. D.; Whallon, R. and Chappell, S. 1974: "Mesolithic sites near Havelte, province of Drenthe (Netherlands)". Palaeohistoria 16: 7-61.

Pyżewicz, K. 2011: "Badania traseologiczne wybranych skrobaczy i drapaczy krzemiennych pozyskanych ze stanowiska Aleksandrów Łódzki 1, pow. zgierski". In E. Niesiołowska-Śreniowska, D. K. Płaza, P. Marosik and Z. Balwierz (eds.): Obozowisko ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego. Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Łódź: 163-179.

Pyżewicz, K. 2012: "Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji zbrojników z wybranych stanowisk". Fontes Archaeologici Posnanienses, 48, 97-110.

Pyżewicz, K. 2013: Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych w zachodniej części Niżu Polskiego. Analiza funkcjonalna. Fundacja Archeologiczna. Zielona Góra.

Reis, H.; Gonçalves, C.; Santos H. and Valera, A. C. 2019: "Monte do Carrascal 2 (southern Portugal): Insights into lithic technology and intra-site spatial analysis of a Late Mesolithic hunting camp". Journal of Archaeological Science: Reports 23: 674-686. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2018.11.014

Schild, R. 1980: "Introduction to dynamic technological analysis of chipped stone Assemblages". In R. Schild (ed.): Unconventional Archaeology. New approaches and goals in Polish archaeology. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: 57-85.

Schild, R. 1990: "The Mystery of the Desna - Type Assemblages in Poland". In P. M. Vermeersch and P. Van Peer (eds.): Contributions to the Mesolithic in Europe. Leuven University Press. Leuven: 299-304.

Schild, R. and Królik, H. 1981: "Rydno, A final paleolithic ochre mining complex". Przegląd Archeologiczny 29: 53-97.

Schild, R., Królik, H. and Marczak, M. 1975: Późny mezolit : próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych. Ossolineum, Polska Akademia Nauk. Wrocław.

Schild, R.; Królik, H.; Tomaszewski, A.J. and Ciepielewska, E. 2011: Rydno, A Stone Age red ochre quarry and socioeconomic center. A century of research. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw.

Schmider, B. and Croisset, E. 1990: "Refitting for analysis at Marsagny". In E. Cziesla, S. Eickhof, N. Arts and D. Winter (eds.): The big puzzle. Studies in modern archaeology. Holos. Bonn: 431-445.

Séara, F. 2000: "Deux types d'organisation spatiale de campements mésolithiques: Les cas de Choisey 'Aux Champins' et de Ruffey-sur- Seille 'À Daupharde' dans le Jura". In A. Thévenin, A. Daubigney, M. Magny, H. Richard, C. Cupillard and A. Richard (eds.): Les derniers chasseurs-cueilleurs d'Europe occidentale (13000 - 5500 av. J.-C.). Universitaires de Franche-Comté. Besançon: 209-218.

Séara, F. 2013: Les occupations du premier Mésolithique des Basses Veuves (Pont-sur-Yonne). CNRS Editions. Paris.

Séara, F.; Bourgeois, D.; Lena, A. and Le Goff, I. 2002: "Études archéologiques". In F. Séara, S. Rotillon and C. Cupillard (eds.): Campements mésolithiques en Bresse jurassienne. Choisey et Ruffey-sur-Seille. Documents d'archéologie française 92. Éditions de la Maison des Sciences l'homme. Paris: 109-314. https://doi.org/10.4000/books.editionsmsh.21353

Semenov, S. A. 1964: Prehistoric technology: An experimental study of the oldest tools and artefacts from traces of manufacture and wear. Adams e Mackay. London: Cory.

Sensburg, M. and Moseler, F. 2008: Die Konzentrationen IIb Und IV Des Magdalénien-Fundplatzes. Gönnersdorf. Monographien des RGZM, t. 73.

Spurrel, F. C. J. 1880: "On Implements and chips from the floor of a Palaeolithic workshop". Archaeological Journal 37: 295-299 https://doi.org/10.1080/00665983.1880.10851939

Stevenson, G. M. 1991: "Beyond the Formation of Hearth-Associated Artifact Assemblages". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The Interpretation of Archaeological Spatial Patterning. Plenum Press. New York: 269-305. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_10

Souffi, B.; Guéret, C.; Leduc, C.; Gebhardt-Even, A.; Foucher, C.; Griselin, S.;… and Salavert, A. 2018: "Nouvelles données chronoculturelles et palethnographiques sur le Mésolithique des VIII et VI millénaires dans le Nord de la France. Le site de 'la Culottes' à Remilly-les-Pothées (Ardennes, France)". Bulletin de la Société Préhistorique Française 115(3): 531-565. https://doi.org/10.3406/bspf.2018.14922

Taborin, Y. 1994: Environnements et habitats magdaléniens dans le centre du Bassin parisien. Documents d'archéologie française 43. Éditions de la Maison des Sciences l'homme. Paris.

Tomaszewski, A. J. 1986: "Metoda składanek wytworów kamiennych i jej walory poznawcze". Archeologia Polski 31: 239-273.

Tringham, R.; Cooper, G.; Odell, G.; Voytek, B. and Whitman, A. 1974: "Experimentation in the formation of edge damage: A new approach to lithic analysis". Journal of Field Archaeology 1 (2): 171-196. https://doi.org/10.1179/jfa.1974.1.1-2.171

Warren, G.; Fraser, S.; Clarke, A.; Driscolla, K.; Mitchell, W.; Noble, G.;… and Wickham-Jones, C. 2018: "Little House in the Mountains? A small Mesolithic structure from the Cairngorm Mountains, Scotland". Journal of Archaeological Science: Reports 18: 936-945. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.11.021

Welinder, S. 1971: Tidigpostglacialt mesoliticum i Skåne. Acta Archaeologica Lundensia 8.

Wenzel, S. 2009: Behausungen im Späten Jung-paläolithikum und im Mesolithikum in Nord-, Mittel- und Westeuropa. Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 81. Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz.

Wenzel, S. 2011: "The Magdalenian dwelling of Orp East (Belgium) and its spatial organization." In S. Gaudzinski-Windheuser, O. Jöris, M. Sensburg, M. Street and E. Turner (eds.): Site-internal spatial organization of hunter-gatherer societies: Case studies from the European Palaeolithic and Mesolithic. Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz: 141-157.

Wenzel, S. and Jagu, D. 2010: "L'Habitat autour du foyer T5/T6 dans le gisement du Magdalénien Final de Cepoy (Loiret, France)". In M. Połtowicz-Bobak and D. Bobak (eds.): The Magdalenian in Central Europe. New Finds and Concepts. Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego. Rzeszów: 71-83.

Więckowska, H. 1985: Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne nad doliną Narwią. Polskie Badania Archeologiczne 24. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódź.

Winiarska-Kabacińska, M. 2007: "Dąbrowa Biskupia 71. mesolithic hunters' camp?". In M. Masojć, T. Płonka, B. Ginter and S. K. Kozłowski (eds.): Contributions to the Central European Stone Age. Papers dedicated to the late Professor Zbigniew Bagniewski. Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii. Wrocław: 153-161.

Winiarska-Kabacińska, M. 2015: "Functional analysis of flint artefacts from Dąbki 9". In J. Kabaciński, S. Hartz, D. C. M. Raemaekers and T. Terberger (eds.): The Dąbki site in Pomerania and the Neolithisation of the North European Lowlands (c.5000-3000 calBC). Verlag Marie Leidorf GmbH. Rahden/Westf: 273-283.

Winiarska-Kabacińska, M. 2016: "Microwear analysis of two assemblages from the Tężyna River Valley". In L. Domańska (ed.): Change and continuity. Traditions of the flint processing from the perspective of the Tążyna river valley. Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź: 169-192.

Winiarska-Kabacińska, M. 2019: "Analiza funkcjonalna zespołów krzemiennych z Regionu Wojnowa". In M. Kobusiewicz (ed.): Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy. Stowarzyszenie Gmin Rzeczpospolitej Polskiej Region Kozła, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych IAE PAN. Poznań: 495-525.

Winiarska-Kabacińska, M.; Kabaciński, J.; Makowiecki, D. and Sobkowiak-Tabaka, I. 2006: "Badania stanowiska mezolitycznego nr 7 w Krzyżu Wielkopolskim". In H. Machajewski and J. Rola (eds.): Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych. Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich oddział w Poznaniu, Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: 39-43.

Yellen, E. J. 1977: Archaeological approaches to the past. Models for reconstructing the past. Studies in Archeology. Academic Press. New York, San Francisco, London.