Comprendiendo los campamentos pequeños de cazadores-recolectores mediante el análisis funcional y espacial. Tres casos de estudio del Mesolítico de Polonia

Tomasz  Boroń; Małgorzata  Winiarska-Kabacińska

doi:10.3989/tp.2021.12264

Authors

Tomasz Boroń Department of Interdisciplinary Archaeological Research, Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences https://orcid.org/0000-0001-9831-3950
Małgorzata Winiarska-Kabacińska Poznań Archaeological Museum https://orcid.org/0000-0001-5927-8873

DOI:

https://doi.org/10.3989/tp.2021.12264

Keywords:

Poland, Mesolithic, functional analysis, spatial analysis, small campsites, hunter-gatherers, methodology

Abstract

This paper presents a methodological framework for analyzing the organization of Mesolithic campsites using three eastern European archaeological case studies from Poland. Our methodology involved spatial and functional analysis through the refitting of flint items, microwear tool analyses and a spatial analysis of the distribution of items. In addition, we discuss the scientific relevance of small hunter-gatherer campsites, where a detailed spatial-functional analysis can be highly relevant to understand the everyday life and productive activities of these groups. Both our approach and conclusions may prove to be comparatively useful in larger and more complex Mesolithic sites.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Beugnier, V. and Crombé, P. 2005: "Étude fonctionnelle du matériel en silex du site mésolithique ancien de Verrebroek (Flandres, Belgique): premiers résultats". Bulletin de la Société Préhistorique Française 102: 527-538. https://doi.org/10.3406/bspf.2005.13140

Bodu, P.; Julien, M.; Valentin, B. and Debout, G. 2006: "Un dernier hiver à Pincevent: les Magdaléniens du niveau IV0 (Pincevent, La Grande- Paroisse, Seine-et-Marne)". Gallia préhistoire 48: 1-180. https://doi.org/10.3406/galip.2006.2431

Bodu, P.; Karlin, C. and Ploux, S. 1990: "Who's who? The Magdalenian flintknappers of Pincevent, France". In E. Cziesla, S, Eickhof, N. Arts and D. Winter (eds.): The big puzzle. Studies in modern archaeology. Holos. Bonn: 143-164.

Boroń, T. 2006: "Organizacja przestrzeni w krzemienicach mazow-szańskich na przykładzie zespołów krzemiennych ze stanowiska Nieborowa I, gm. Sawin, woj. lubelskie". Archeologia Polski 51: 14-41.

Boroń, T. 2013: "Diversité fonctionnelle et spatiale des campements paléolithiques et mésolithiques dans la Polésie de Lublin (Pologne)". Paléo 24: 47-78. https://doi.org/10.4000/paleo.2535

Boroń, T. 2014: Mikroregion Nieborowej na Polesiu Lubelskim: od epoki kamienia po wczesną epokę żelaza. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Warszawa.

Boroń, T. 2017: "The organization of flint processing in the Bronze Age and Early Iron Age: the example of the workshops at Nieborowa in central-eastern Poland". Praehistorische Zeitschrift 92 (1): 108-143. https://doi.org/10.1515/pz-2017-0005

Boroń, T. 2018: "Rydno IV/47. Krzemienica kultury janisławickiej (cykl wiślański)". Materiały Archeologiczne 42: 61-75.

Boroń, T. and Winiarska-Kabacińska, W. 2016: "Wieliszew, powiat legionowski, stanowiska III, VIb; wykopy XVI, XVIIc: przyczynek do rozważań nad wytwórczością krzemienną schyłkowego mezolitu (przemysł kokrowski)." Archeologia Polski 61: 25-72.

Boroń, T. and Winiarska-Kabacińska, W. 2018: "Late Mesolithic settlements from the area of Mazovia (Kokry industry). Spatial-functional camp interpretations". Archäologisches Korrespondenzblatt 48, 2: 153-176.

Boroń, T.; Winiarska-Kabacińska, M. and Sołodko, A. 2018: "Rydno VI/60. Wyspecjalizowane obozowisko społeczności mezolitycznej kultury janisławickiej". Archeologia Polski 63: 29-46.

Boroń, T.; Winiarska-Kabacińska, M. and Sołodko, A. 2019: "Rydno IV/47. Organizacja przestrzenna obozowisk w krzemienicy kultury janisławickiej w świetle badań funkcjonalnych, składanek oraz planigrafii znalezisk archeologicznych; Rydno IV/47. Spatial Organization of Campsites at a Flint Concentration Area of Janisławice Culture in the Light of Functional Studies, Refittings and Planigraphy of Archaeological Finds". Archeologia Polski 64, 125-155. https://doi.org/10.23858/APOL64.2019.004

Cahen, D. 1984: "Interprétations nouvelles pour le site paléolithique final de Meer II, Belgique". In H. Berke, J. Hahn and C. J. Kind (eds.): Jungpaläolithische siedlungsstrukturen in Europa. Archaeologica Venatoria, Institut für Urgeschichte der Universität Tübingen. Tübingen: 241-250.

Cahen, D.; Karlin, C.; Keeley, L. H. and Noten, F. van 1980: "Méthodes d'analyse technique, spatiale et fonctionnelle d'ensembles lithiques". Helinium 20 (3): 209-260.

Cahen, D.; Keeley, L. H. and Noten, F. van 1979: "Stone Tools, Toolkits, and Human Behavior in Prehistory". Current Anthropology 20 (4): 661-683. https://doi.org/10.1086/202371

Carr, C. 1991: "Left in the dust: contextual information in model-focused archaeology". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The interpretation of archaeological spatial patterning. Plenum Press. New York- London: 221-256. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_8

Conneller, Ch.; Little, A.; Garcia-Diaz, V. and Croft, S. 2018: "The Worked Flint". In N. Milner, Ch. Conneller and B. Taylor (eds.): Star Carr Volume 2. Studies in Technology, Subsistence and Environment. White Rose University Press. Leeds: 493-534.

Crombé, P. and Beugnier, V. 2013: "La fonction des industries en silex et les modalités d'occupation des territoires au Mésolithique. Le cas des zones sableuses du nord-ouest de la Belgique et des Pays-Bas (8700- 5400 cal. BC)". L'anthropologie 117: 172-194. https://doi.org/10.1016/j.anthro.2013.02.001

Cziesla, E. 2017: Jühnsdorf 8; Haus und Herd im Mesolithikum in Mitteleuropa. Internationale Archäologie Series 128. Verlag Marie Leidorf GmBH. Rahden/Westf.

Fiedorczuk, J. 2006: Final Paleolithic camp organisation as seen from the perspective of lithic artifacts refitting. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw.

Gaudzinski-Windheuser, S.; Jöris, O.; Sensburg, M.; Street, M. and Turner, E. (eds.) 2011: Site-Internal Spatial Organization of Hunter- Gatherer Societies: Case Studies from The European Palaeolithic and Mesolithic. Römisch-Germanisches Zentralmuseum. Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz.

Gibaja, J. F.; Marreiros, J.; Mazzucco, N. and Clemente, I. (eds.) 2020: Hunter-Gatherers' Tool-Kit: A Functional Perspective. Cambridge Scholars Publishing. Cambridge.

Gijn, A. van and Little, A. 2016: "Tools, use-wear and experimentation: extracting plants from stone and bone". In K. Hardy and L. Kubiak- Martens (eds.): Wild Harvest: Plants in the hominin and pre-agrarian human worlds. Oxbow Books. Oxford: 135-153. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dmjj.13

Guéret, C. 2017: "Retoucher, pour quoi faire? Réflexions fonctionnelles et méthodologiques sur la place occupée par l'outillage brut dans l'économie du premier Mésolithique en Europe du Nord-Ouest". Bulletin de la Société Préhistorique Française 114 (2): 339-370. https://doi.org/10.3406/bspf.2017.14776

Guéret, C.; Gassin, B.; Jacquier, J. and Marchand, G. 2014: "Traces of plant working in the Mesolithic shell midden of Beg-an-Dorchenn (Plomeur, France)". Mesolithic Miscellany 22: 3-15.

Hardy, K. 2016: "Plants as raw materials". In K. Hardy and L. Kubiak- Martens (eds.): Wild Harvest: Plants in the hominin and pre-agrarian human worlds. Oxbow Books. Oxford: 71-90. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dmjj.9

Hardy, B. L. and Svoboda, J. A. 2009: "Mesolithic Stone Tool Function and Site Types in Northern Bohemia, Czech Republic". In M. Haslam, G. Robertson, A. Crowther, S. Nugent and L. Kirkwood (eds.): Archaeological Science Under A Microscope Studies in Residue and Ancient DNA Analysis in Honour of Thomas H. Loy. Terra Australis 30. The Australian National University. Canberra: 159-174. https://doi.org/10.22459/TA30.07.2009.12

Hull, K. L. 1987: "Identification of cultural site formation processes through microdebitage analysis". American Antiquity 52 (4): 772-783. https://doi.org/10.2307/281385

Jensen, H.J. and Brinch Petersen, E. 1985: "A Functional Study of Lithic from Vænget Nord, a Mesolithic Site at Vedbæk, N. E. Sjælland". Journal of Danish Archaeology 4: 40-51. https://doi.org/10.1080/0108464X.1985.10589934

Johansen, L. and Stapert, D. 1997-1998: "Two 'Epi-Ahrensburgian' Sites in The Northern Netherlands: Oudehaske (Fries Land) and Gramsbergen (Overijssel)". Palaeohistoria 39/40: 1-87.

Kabaciński, J. 2016: "Introduction". In J. Kabaciński (ed.): The Past Societies. Polish Land from first evidence of Human Presence to the Early Middle Age, T. 1. IAE PAN. Warszawa: 250-252.

Kabaciński, J. 2020. "Stanowiska torfowe i ich potencjał badawczy w kontekście badań społeczności niżowych późnego glacjału oraz wczesnego i środkowego holocenu". In K. Adamczak, E. Bokiniec, J. Gackowski and M. Weinkauf (eds.) XXI Sesja Pomorzoznawcza, Toruń.

Kabaciński, J.; David, É.; Makowiecki, D.; Schild, R.; Sobkowiak-Tabaka, I. and Winiarska Kabacińska, M. 2008: "Stanowisko mezolityczne z okresu borealnego w Krzyżu Wielkopolskim". Archeologia Polski 53: 243-288.

Kabaciński, J. and Terberger, T. 2015: "Features and finds of the Stone Age sites Dąbki 9 and 10". In J. Kabaciński, S. Hartz, D. Raemaekers and T. Terberger (eds.): The Dąbki site in Pomerania and the neolithization of the North European Lowland (c. 5000-3000 calBC), Archäologie und Geschichte im Ostseeraum Archaeology and History of the Baltic 8), Verlag Marie Leidorf GmbH: 137-155.

Keeley, L. H. 1980. Experimental determination of stone tool uses: A microwear analysis. University of Chicago Press. Chicago.

Keeley, L. H. 1991: "Tool use and spatial patterning: Complications and solution". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The interpretation of archaeological spatial patterning. Plenum Press. New York-London: 257-268. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_9

Keeley, L. H. and Newcomer, M. 1977: "Micro-wear analysis of experimental flint tools: A test case". Journal of Archaeological Science 4: 29-62. https://doi.org/10.1016/0305-4403(77)90111-X

Kind, C.-J.; Beutelspacher, E.; David, E.; Stephan, E. 2012: Das Mesolithikum in der Talaue des Neckars 2. Kommissionsverlag Konrad Theiss Verlag. Stuttgart.

Kriiska, A. and Sikk, K. 2013: "Archaeological Test Excavations at The Mesolithic and Iron Age Settlement Site Jägala-Joa IV". In A. Haak and E. Russow (eds.): Archaeological Fieldwork in Estonia. Muinsuskaitseamet. Tallinnas: 45-54.

Kobusiewicz, M. and Kabaciński, J. 1991: "Late Mesolithic Dwelling Object in Pomorsko (Western Poland)". Przegląd Archeologiczny 38: 5-15.

Kozłowski, S. K. 2009: Thinking Mesolithic. Oxbow Books. Oxford.

Kubiak-Martens, L. 2019: "Local vegetation and human presence in the Wojnowo Region during the Younger Dryas and early Holocene". In M. Kobusiewicz (ed.): Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy. Stowarzyszenie Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Region Kozła, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Poznań: 59-74.

Kubiak-Martens, L.; Kooistra, L. I. and Verbruggen, F. 2015: "Archaeobotany: landscape reconstruction and plant food subsistence economy on a meso and microscale". In J. M. Moree and M. M. Sier (eds.): Interdisciplinary Archaeological Research Programme Maasvlakte 2, Rotterdam, Part 1, Twenty meters deep! The Mesolithic period at the Yangtze Harbour site - Rotterdam Maasvlakte, the Netherlands. Early Holocene landscape development and habitation. BOORrapporten 566. BOOR. Rotterdam: 223-286.

Kubiak-Martens, L. and Tobolski, K. 2008: "Plants in hunter-gatherer subsistence in the middle Vistula river valley at Całowanie (Poland) in the late Pleistocene and early Holocene". In Z. Sulgostowska and A. J. Tomaszewski (eds): Man-Millennia-Environment. Studies in honor of Romuald Schild. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw: 87-98.

Langlais, M.; Detrain, L.; Ferrié, J.-G.; Mallye, J.-B.; Marquebielle, B.; Rigaud, S.;... and Chauvière, F.-X. 2014: Réévaluation des gisements de La Borie del Rey et de Port-de-Penne : nouvelles perspectives pour la transition Pléistocène-Holocène dans le Sud-Ouest de la France. In M. Langlais, N. Naudinot and M. Peresani (eds.): Les Groupes Culturels de la Transition Pléistocène-Holocène entre Atlantique et Adriatique. Société préhistorique française. Paris: 83-128.

Larsson, L.; Kindgren, H.; Knutsson, K.; Leoffler, D. and Akerlund, A. (eds.) 2003: Mesolithic on the Move: Papers Presented at the Sixth International Conference on the Mesolithic in Europe, Stockholm 2000. Oxbow Books. Oxford.

Lemorini, C. 1992: "Etude fonctionnelle des industries Mésolithiques de Lago delle Buse 1 et Lago delle Buse 2 (Lagorai, Trentino) par la méthode des traces d'utilisation". Preistoria Alpina 28: 51-59.

Lemorini, C. 1997: "A functional approach through trace wear analysis." In C. Baroni and P. Biagi (eds.): Excavations at the high altitude mesolithic site of Laghetti del Crestoso (Bovegno, Brescia - Northern Italy). Accademia di Scienze Lettere ed Arti. Brescia: 48-57.

Leroi-Gourhan, A. and Brézillon, M. 1972: Fouilles de Pincevent: essai d'analyse ethnographique d'un habitat magdalénien (la Section 36). VIIe supplément à Gallia Préhistoire. Centre National de la Recherche Scientifique. Paris.

Marreiros, J.; Bicho, N. and Gibaja, J. F. (eds.) 2014: International Conference on Use-Wear Analysis Use-Wear 2012. Cambridge Scholars Publishing.

Marreiros, J. M.; Gibaja Bao, J. F. and Ferreira Bicho, N. 2015: Use-wear and residue analysis in archaeology. Springer. Switzerland-New York.

https://doi.org/10.1007/978-3-319-08257-8

Masojć, M. 2016: Environment, sites and a cultural division of the early Atlantic period. In J. Kabaciński (ed.): The Past Societies. Polish Land from first evidence of Human Presence to the Early Middle Age, T. 1. IAE PAN. Warszawa: 272-291.

Mazzucco, N.; Gibaja Bao, J. F.; Barrón, U. P.; Millán Lomas, M. S.; Puchol, O. G.; Guerra, M. R.;... and Gassin, B. 2016: "Insights into the Late Mesolithic toolkit: use-wear analysis of the notched blades. Case-studies from the Iberian Peninsula". Preistoria Alpina 48: 151- 157.

McCartan, S.; Schulting, R.; Warren, G. and Woodman, P. (eds.) 2009: Mesolithic Horizons Papers presented at the Seventh International Conference on the Mesolithic in Europe, Belfast 2005. Oxbow Books. Oxford.

Moss, E. 1983: The functional analysis of flint implements: Pincevent and Pont D'Ambon, two case studies from the French final Palaeolithic. British Archaeological Reports International Series 117, BAR Publishing. Oxford. https://doi.org/10.30861/9780860542278

Newcomer, M. H. and Sieveking, G. de G. 1980: "Experimental Flake Scatter-Patterns: A New Interpretative Technique". Journal of Field Archaeology 7 (3): 345-352. https://doi.org/10.1179/009346980791505392

Niekus, M. J. L. Th.; Verbaas, A.; de Kruyk, H. and Boon, J. J. 2015: "Flint and other stone". In J. M. Moree and M. M. Sier (eds.): Interdisciplinary Archaeological Research Programme Maasvlakte 2, Rotterdam, Part 1, Twenty meters deep! The Mesolithic period at the Yangtze Harbour site - Rotterdam Maasvlakte, the Netherlands. Early Holocene landscape development and habitation. BOORrapporten 566. BOOR. Rotterdam: 147-200.

Odell, G. H. and Cowan, F. 1987: "Estimating Tillage Effects on Artifact Distributions". American Antiquity 52 (3): 456-484. https://doi.org/10.2307/281594

Olausson, D. 1986: "Intrasite Spatial Analysis in Scandinavian Stone Age Research". Papers of the Archaeological Institute University of Lund 1985-1986 6:5-24.

Olive, M. 1997: "Foyer domestique ou foyer annexe". Gallia Préhistoire 39: 85-107. https://doi.org/10.3406/galip.1997.2150

Olive, M. and Morgenstern, M. 2004: "L'Organisation de L'Espace Habité". In N. Pigeot (ed.): Les Derniers Magdaléniens d'Étiolles. CNRS Editions. Paris: 181-220.

Osipowicz, G. 2015: "Zorganizowane i wyspecjalizowane obozowisko zbieraczy? Z wyników badań traseologicznych i przestrzennych materiałów mezolitycznych ze stanowiska Ludowice 6". Przegląd Archeologiczny 63: 59-85.

Osipowicz, G. 2017: Społeczności mezolityczne Pojezierza Chełmińsko- Dobrzyńskiego. Próba modelowej analizy wieloaspektowej funkcji i organizacji przestrzennej wybranych stanowisk. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń.

Osipowicz, G. 2018: "Ludowice 6 site, western habitation: A silica plant processing female gatherer campsite?". Journal of Archaeological Science: Reports 18: 960-972. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.08.019

Osipowicz, G. 2019: "Plant processing in the Late Mesolithic in Poland: in search for function of the mysterious 'curved knives'". Archaeological and Anthropological Sciences, 11: 3613-3628. https://doi.org/10.1007/s12520-019-00784-w

Petru, S. 2004: "Use wear Analysis of Mesolithic and Neolithic Stone Tools from Mala Triglavca, Trhlovca and Pupičina peć". Documenta Praehistorica 31: 199-204. https://doi.org/10.4312/dp.31.14

Philibert, S. 1995: "Les derniers chasseurs-cueilleurs dans les Pyrénées Andorranes. Analyse fonctionnelle de l'industrie lithique du Mésolithique ancien de la Balma Margineda (Andorre)". L'Anthropologie 99(1): 89-103.

Philibert, S. 2002: Les derniers "sauvages". British Archaeological Reports BAR International Series 1069. John and Erica Hedges Ltd. Oxford. https://doi.org/10.30861/9781841713144

Pignat, G. and Plisson, H. 2000: "Le quartz, pour quel usage? L'outillage mésolithique de Vionnaz (CH) et l'apport de la tracéologie". In P. Crotti (ed.): Epipaléolithique et mésolithique. Actes de la table ronde de Lausanne, 21-23 novembre 1997. Cahiers d'archéologie romande 81. Lausanne: 65-78.

Price, T. D.; Whallon, R. and Chappell, S. 1974: "Mesolithic sites near Havelte, province of Drenthe (Netherlands)". Palaeohistoria 16: 7-61.

Pyżewicz, K. 2011: "Badania traseologiczne wybranych skrobaczy i drapaczy krzemiennych pozyskanych ze stanowiska Aleksandrów Łódzki 1, pow. zgierski". In E. Niesiołowska-Śreniowska, D. K. Płaza, P. Marosik and Z. Balwierz (eds.): Obozowisko ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego. Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Łódź: 163-179.

Pyżewicz, K. 2012: "Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji zbrojników z wybranych stanowisk". Fontes Archaeologici Posnanienses, 48, 97-110.

Pyżewicz, K. 2013: Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych w zachodniej części Niżu Polskiego. Analiza funkcjonalna. Fundacja Archeologiczna. Zielona Góra.

Reis, H.; Gonçalves, C.; Santos H. and Valera, A. C. 2019: "Monte do Carrascal 2 (southern Portugal): Insights into lithic technology and intra-site spatial analysis of a Late Mesolithic hunting camp". Journal of Archaeological Science: Reports 23: 674-686. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2018.11.014

Schild, R. 1980: "Introduction to dynamic technological analysis of chipped stone Assemblages". In R. Schild (ed.): Unconventional Archaeology. New approaches and goals in Polish archaeology. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: 57-85.

Schild, R. 1990: "The Mystery of the Desna - Type Assemblages in Poland". In P. M. Vermeersch and P. Van Peer (eds.): Contributions to the Mesolithic in Europe. Leuven University Press. Leuven: 299-304.

Schild, R. and Królik, H. 1981: "Rydno, A final paleolithic ochre mining complex". Przegląd Archeologiczny 29: 53-97.

Schild, R., Królik, H. and Marczak, M. 1975: Późny mezolit : próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych. Ossolineum, Polska Akademia Nauk. Wrocław.

Schild, R.; Królik, H.; Tomaszewski, A.J. and Ciepielewska, E. 2011: Rydno, A Stone Age red ochre quarry and socioeconomic center. A century of research. The Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences. Warsaw.

Schmider, B. and Croisset, E. 1990: "Refitting for analysis at Marsagny". In E. Cziesla, S. Eickhof, N. Arts and D. Winter (eds.): The big puzzle. Studies in modern archaeology. Holos. Bonn: 431-445.

Séara, F. 2000: "Deux types d'organisation spatiale de campements mésolithiques: Les cas de Choisey 'Aux Champins' et de Ruffey-sur- Seille 'À Daupharde' dans le Jura". In A. Thévenin, A. Daubigney, M. Magny, H. Richard, C. Cupillard and A. Richard (eds.): Les derniers chasseurs-cueilleurs d'Europe occidentale (13000 - 5500 av. J.-C.). Universitaires de Franche-Comté. Besançon: 209-218.

Séara, F. 2013: Les occupations du premier Mésolithique des Basses Veuves (Pont-sur-Yonne). CNRS Editions. Paris.

Séara, F.; Bourgeois, D.; Lena, A. and Le Goff, I. 2002: "Études archéologiques". In F. Séara, S. Rotillon and C. Cupillard (eds.): Campements mésolithiques en Bresse jurassienne. Choisey et Ruffey-sur-Seille. Documents d'archéologie française 92. Éditions de la Maison des Sciences l'homme. Paris: 109-314. https://doi.org/10.4000/books.editionsmsh.21353

Semenov, S. A. 1964: Prehistoric technology: An experimental study of the oldest tools and artefacts from traces of manufacture and wear. Adams e Mackay. London: Cory.

Sensburg, M. and Moseler, F. 2008: Die Konzentrationen IIb Und IV Des Magdalénien-Fundplatzes. Gönnersdorf. Monographien des RGZM, t. 73.

Spurrel, F. C. J. 1880: "On Implements and chips from the floor of a Palaeolithic workshop". Archaeological Journal 37: 295-299 https://doi.org/10.1080/00665983.1880.10851939

Stevenson, G. M. 1991: "Beyond the Formation of Hearth-Associated Artifact Assemblages". In E. M. Kroll and T. D. Price (eds.): The Interpretation of Archaeological Spatial Patterning. Plenum Press. New York: 269-305. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2602-9_10

Souffi, B.; Guéret, C.; Leduc, C.; Gebhardt-Even, A.; Foucher, C.; Griselin, S.;… and Salavert, A. 2018: "Nouvelles données chronoculturelles et palethnographiques sur le Mésolithique des VIII et VI millénaires dans le Nord de la France. Le site de 'la Culottes' à Remilly-les-Pothées (Ardennes, France)". Bulletin de la Société Préhistorique Française 115(3): 531-565. https://doi.org/10.3406/bspf.2018.14922

Taborin, Y. 1994: Environnements et habitats magdaléniens dans le centre du Bassin parisien. Documents d'archéologie française 43. Éditions de la Maison des Sciences l'homme. Paris.

Tomaszewski, A. J. 1986: "Metoda składanek wytworów kamiennych i jej walory poznawcze". Archeologia Polski 31: 239-273.

Tringham, R.; Cooper, G.; Odell, G.; Voytek, B. and Whitman, A. 1974: "Experimentation in the formation of edge damage: A new approach to lithic analysis". Journal of Field Archaeology 1 (2): 171-196. https://doi.org/10.1179/jfa.1974.1.1-2.171

Warren, G.; Fraser, S.; Clarke, A.; Driscolla, K.; Mitchell, W.; Noble, G.;… and Wickham-Jones, C. 2018: "Little House in the Mountains? A small Mesolithic structure from the Cairngorm Mountains, Scotland". Journal of Archaeological Science: Reports 18: 936-945. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.11.021

Welinder, S. 1971: Tidigpostglacialt mesoliticum i Skåne. Acta Archaeologica Lundensia 8.

Wenzel, S. 2009: Behausungen im Späten Jung-paläolithikum und im Mesolithikum in Nord-, Mittel- und Westeuropa. Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 81. Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz.

Wenzel, S. 2011: "The Magdalenian dwelling of Orp East (Belgium) and its spatial organization." In S. Gaudzinski-Windheuser, O. Jöris, M. Sensburg, M. Street and E. Turner (eds.): Site-internal spatial organization of hunter-gatherer societies: Case studies from the European Palaeolithic and Mesolithic. Römisch-Germanischen Zentralmuseums. Mainz: 141-157.

Wenzel, S. and Jagu, D. 2010: "L'Habitat autour du foyer T5/T6 dans le gisement du Magdalénien Final de Cepoy (Loiret, France)". In M. Połtowicz-Bobak and D. Bobak (eds.): The Magdalenian in Central Europe. New Finds and Concepts. Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego. Rzeszów: 71-83.

Więckowska, H. 1985: Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne nad doliną Narwią. Polskie Badania Archeologiczne 24. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódź.

Winiarska-Kabacińska, M. 2007: "Dąbrowa Biskupia 71. mesolithic hunters' camp?". In M. Masojć, T. Płonka, B. Ginter and S. K. Kozłowski (eds.): Contributions to the Central European Stone Age. Papers dedicated to the late Professor Zbigniew Bagniewski. Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii. Wrocław: 153-161.

Winiarska-Kabacińska, M. 2015: "Functional analysis of flint artefacts from Dąbki 9". In J. Kabaciński, S. Hartz, D. C. M. Raemaekers and T. Terberger (eds.): The Dąbki site in Pomerania and the Neolithisation of the North European Lowlands (c.5000-3000 calBC). Verlag Marie Leidorf GmbH. Rahden/Westf: 273-283.

Winiarska-Kabacińska, M. 2016: "Microwear analysis of two assemblages from the Tężyna River Valley". In L. Domańska (ed.): Change and continuity. Traditions of the flint processing from the perspective of the Tążyna river valley. Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź: 169-192.

Winiarska-Kabacińska, M. 2019: "Analiza funkcjonalna zespołów krzemiennych z Regionu Wojnowa". In M. Kobusiewicz (ed.): Region Wojnowo. Arkadia łowców i zbieraczy. Stowarzyszenie Gmin Rzeczpospolitej Polskiej Region Kozła, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych IAE PAN. Poznań: 495-525.

Winiarska-Kabacińska, M.; Kabaciński, J.; Makowiecki, D. and Sobkowiak-Tabaka, I. 2006: "Badania stanowiska mezolitycznego nr 7 w Krzyżu Wielkopolskim". In H. Machajewski and J. Rola (eds.): Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych. Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich oddział w Poznaniu, Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: 39-43.

Yellen, E. J. 1977: Archaeological approaches to the past. Models for reconstructing the past. Studies in Archeology. Academic Press. New York, San Francisco, London.