Cifras e imágenes: una aproximación cuantitativa a los petroglifos gallegos

Autores/as

  • Carlos Rodríguez Rellán Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste Ibérico-Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio da USC (GEPN-AAT). Dpto. de Historia, Facultade de Xeografía e Historia. Universidade de Santiago de Compostela https://orcid.org/0000-0001-5884-6592
  • Alia Vázquez Martínez Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste Ibérico-Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio da USC (GEPN-AAT). Dpto. de Historia, Facultade de Xeografía e Historia. Universidade de Santiago de Compostela https://orcid.org/0000-0003-1571-2759
  • Ramón Fábregas Valcarce Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste Ibérico-Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio da USC (GEPN-AAT). Dpto. de Historia, Facultade de Xeografía e Historia. Universidade de Santiago de Compostela https://orcid.org/0000-0002-7940-6884

DOI:

https://doi.org/10.3989/tp.2018.12206

Palabras clave:

Estadística espacial, SIG, Arte rupestre, Prehistoria reciente, Noroeste de la Península Ibérica

Resumen


Con el objetivo de ofrecer una primera aproximación a cuestiones tan fundamentales como el número de estaciones que conforman el fenómeno rupestre gallego, su composición temática o su distribución geográfica, hemos llevado a cabo un vaciado del Preinventario del Servizo de Arqueoloxía de la Dirección Xeral do Patrimonio Cultural de la Xunta de Galicia. La base de datos obtenida ha sido analizada posteriormente por medio de sistemas de información geográfica y software estadístico. En la actualidad, se conocen un total de 3.374 estaciones rupestres distribuidas de modo desigual a lo largo del territorio gallego. Su análisis evidencia el dominio absoluto de las figuras geométricas frente a las naturalistas, pero también la existencia de una considerable heterogeneidad que se manifiesta no sólo en la densidad de petroglifos, sino también en la frecuencia relativa de motivos, en su tendencia a comparecer o no de modo conjunto en los mismos paneles o en la propia implantación de las rocas grabadas en el paisaje.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Agresti, A. 2007: An Introduction to Categorical Data Analysis. Segunda Edición. Wiley Series in Probability and Statistics. Willey, Hoboken.

Anati, E. 1968: Arte rupestre nelle regioni occidentali della Penisola Iberica. Centro Camuno de Studi Preistorici. Brescia.

Ankerst, M.; Breunig, M. M.; Kriegel, H. y Sander, J. 1999: “OPTICS: Ordering points to identify the clustering structure”. ACM Sigmod Record 28 (2): 49-60.

Baddeley, A. J.; Rubak, E. y Turner, R. 2015: Spatial point patterns: methodology and applications with R. Chapman and Hall/CRC Press. London.

Barandela Rivero, I. y Lorenzo Rodríguez, J. M. 2004: Petroglifos de Ourense. Reflexións a un primeiro reconto da arte rupestre prehistórica na provincia. Deputación Provincial de Ourense. Ourense.

Bivand, R. S. 2016: rgrass7: Interface between GRASS 7 Geographical Information System and R. R package version 0.1-9.

Bradley, R. 1997: Rock art and the Prehistory of Atlantic Europe. Routledge. London.

Bradley, R.; Criado Boado, F. y Fábregas Valcarce, R. 1994a: “Rock art research as landscape archaeology: a pilot study in Galicia, North-West Spain”. World Archaeology 25: 374-390.

Bradley, R.; Criado Boado, F. y Fábregas Valcarce, R. 1994b: “Los petroglifos como forma de apropiación del espacio: algunos ejemplos gallegos”. Trabajos de Prehistoria 51 (2): 159-168.

Cabaleiro Manzanedo, J.; Ramos Calvo, A.; de Miguel Domínguez, J. C. y Vázquez Varela, J. M. 1976: “Estudio estadístico de la asociación entre ciervos y círculos en el arte rupestre prehistórico de la provincia de Pontevedra”. Gallaecia 2: 117-124.

Cancela Rey, R. A.; Carollo Limeres, M. C. y Vázquez Varela, J. M. 1984: “Estudio de la agrupación y asociación entre petroglifos prehistóricos de la provincia de Pontevedra”. Cuadernos de Estudios Gallegos 35: 23-30.

Carballo Arceo, X. y Fábregas Valcarce, R. 2006: “Variacións rexionais nas sociedades pre e protohistóricas galegas”. En R. Álvarez, F. Dubert García y X. Sousa Fernández (eds.): Lingua E Territorio, Colección Base. Serie Lingüística. Consello da Cultura Galega. Santiago de Compostela: 67-91.

Carrera Ramírez, F. 1996: “Una ficha para la diagnosis del estado de conservación de los petroglifos gallegos”. Castrelos 9-10: 97-108.

Carrero Pazos, M.; Vázquez Martínez, A. y Vilas Estévez, B. 2016: “AsTrend: Towards a new method for the study of ancient carvings”. Journal of Archaeological Science: Reports 9: 105-119.

Cernadas Sande, J. 2007: Gravados rupestres nos montes de Carnota. TresCtres. Santa Comba (A Coruña).

Conolly, J. y Lake, M. 2006: Geographical Information Systems in Archaeology. Cambridge University Press. Cambridge.

Costas Goberna, F. J. y Novoa Álvarez, P. 1993: Los grabados rupestres de Galicia. Museo Arqueológico e Histórico A Coruña Monografías 6. A Coruña. Costas Goberna, F. J. y Peña Santos, A. de la 2011: Los barcos de los petroglifos de Oia. Embarcaciones en la prehistoria reciente de Galicia. Autoridad Portuaria de Vigo.

Costas Goberna, F. J. y Pereira García, E. 1998. “Los grabados rupestres en épocas históricas”. En F. J. Costas Goberna y J. M. Hidalgo Cuñarro (eds.): Reflexiones sobre el arte rupestre prehistórico de Galicia. Asociación Arqueológica Viguesa, Serie Arqueológica divulgativa 4. Vigo: 129-173.

Criado Boado, F.; Fábregas Valcarce, R. y Vaquero Lastres, J. 1994: “Regional Patterning among the Megaliths of Galicia”. Oxford Journal of Archaeology 13: 33-47.

Ester, M.; Kriegel, H.-P.; Sander, J. y Xu, X. 1996: “A density-based algorithm for discovering clusters in large spatial databases with noise”. Proceedings of the Second International Conference on Knowledge Discovery and Data Mining (Portland-Oregon 1996). KDD 96 (34): 226-231.

Fábregas Valcarce, R. 1992: “¿Tercera revolución del radiocarbono?: una perspectiva arqueológica del C-14”. Boletín del Seminario de Estudios de Arte y Arqueología LVIII: 9-24.

Fábregas Valcarce, R. 2010: Os petróglifos e o seu contexto: un exemplo da Galicia meridional. Instituto de Estudios Vigueses. Vigo.

Fábregas Valcarce, R. y Rodríguez Rellán, C. 2012: “A arte rupestre do Norte da Península do Barbanza”. En R. Fábregas Valcarce y C. Rodríguez Rellán (eds.): A Arte Rupestre no Norte do Barbanza. Andavira Editora. Santiago de Compostela: 61-84.

Fábregas Valcarce, R. y Rodríguez-Rellán, C. 2015: “Walking on the stones of years. Some remarks on the north-west Iberian rock art”. En P. Skoglund, J. Ling y U. Bertilsson (eds.): Picturing the Bronze Age. Swedish Rock Art Series 3, Oxbow Books. Oxford: 47-63.

Fábregas Valcarce, R.; Rodríguez Rellán, C. y Rodríguez Álvarez, E. 2009: “Representacións de armas no interior de Galicia (Comarca de Deza, Pontevedra): Unha reflexión sobre a distribución e cronoloxía destes motivos”. Gallaecia 28: 49-68.

Fábregas Valcarce, R.; Rodríguez Rellán, C.; Vilaseco Vázquez, X. I.; Gómez Fernández, A. y Rodríguez Álvarez, E. 2005: “Descubertas de gravados rupestres na comarca de Deza: avance preliminar”. Descubrindo. Anuario de Estudios e Investigación do Deza 7: 253-270.

García Alén, A. y Peña Santos, A. de la 1980: Grabados rupestres de la provincia de Pontevedra. Catalogación Arqueológica y Artística de Galicia del Museo de Pontevedra. Fundación ‘Barrié de la Maza’, Conde de Fenosa. La Coruña.

González Aguiar, B. 2011: “Grabados rupestres en el Sur de la Provincia de Lugo”. Espacio, Tiempo y Forma. Serie I, Prehistoria y Arqueología 4: 123-140.

GRASS Development Team 2015: Geographic Resources Analysis Support System (GRASS) Software.

Greenacre, M. 2007: Correspondence analysis in practice. Chapman and Hall/CRC Interdisciplinary Statistics. Boca Raton.

Grupo de Arqueoloxía da Terra de Trasancos 2003: “Gravados rupestres na comarca do Baixo Eume”. Anuario Brigantino 26: 51-76.

Grupo de Arqueoloxía da Terra de Trasancos 2012: “Gravados rupestres no concello de Irixoa (A Coruña)”. Anuario Brigantino 35: 11-24.

Guitián Castromil, J. y Guitián Rivera, J. 2001: Arte rupestre do Barbanza: análise iconográfica e estilística de 99 petroglifos. Toxosoutos. Noia.

Hijmans, R. J. 2016: raster: Geographic data analysis and modeling. R-package version 2.5-8.

McWhite, E. 1951: Estudios sobre las relaciones atlánticas de la Península Hispánica en la Edad del Bronce. Dissertationes Matritenses II, Publicaciones del Seminario de Historia Primitiva del Hombre, Madrid.

Obermaier, H. 1925: “Die Bronzezeitlichen Felsgravierungen von Nordwestspanien (Galicien)”. Jahrbuch für Prähistorische und Ethnographische Kunst I (51): 51-59.

Okabe, A.; Satoh, T. y Sugihara, K. 2009: “A kernel density estimation method for networks, its computational method and a GIS-based tool”. International Journal of Geographical Information Science 23: 7-32.

Ortiz Sanz, J.; Gil Docampo, M.; Martínez Rodríguez, S.; Rego Sanmartín, M. T. y Meijide Cameselle, G. 2010: “A simple methodology for recording petroglyphs using low-cost digital image correlation photogrammetry and consumer-grade digital cameras”. Journal Archaeological Science 37 (12): 3158-3169.

Pebesma, E. J. 2004: “Multivariable geostatistics in S: the gstat package”. Computers & Geosciences 30: 683-691.

Peña Santos, A. de la y Rey García, J. M. 2001: Petroglifos de Galicia. Vía Láctea. A Coruña.

Peña Santos, A. de la y Vázquez Varela, J. M. 1979: Los petroglifos gallegos. Grabados rupestres prehistóricos al aire libre en Galicia. Cuadernos del Seminario de Estudios Cerámicos de Sargadelos 30. Sada (A Coruña).

R Core Team 2016: R: A Language and Environment for Statistical Computing.

Rey Castiñeira, J. y Eiroa García, J. J. 2010: “Arte de la Edad del Bronce: los grabados rupestres de Cova da Bruxa y Laxe das Rodas (Muros, A Coruña): actuación arqueológica y revisión interpretativa”. Anales de Prehistoria y Arqueología 25-26: 77-117.

Rodríguez Casal, A. A. 2006: “Research on the megalithic culture of Galicia (NW Iberian Peninsula) during the last century”. En A. A. Rodríguez Casal (ed.): Le Mégalithisme Atlantique/The Atlantic Megaliths. Acts of the XIVth UISPP Congress, Symposium 9.4. BAR International Series 1521, Archaeopress. Oxford: 53-65.

Rodríguez Rellán, C. y Fábregas Valcarce, R. 2015: “Arte rupestre galaica: unha achega dende a estatística espacial e os SIX”. Semata. Ciencias Sociais e Humanidades 27: 9-34.

Rodríguez Rellán, C.; Lombera Hermida, A. de y Fábregas Valcarce, R. 2009: “El sílex durante la prehistoria reciente del NO de la península ibérica”. En J. F. Gibaja; X. Terradas; A. Palomo y X. Clop (eds.): Les grans fulles de sílex. Europa al Final de la Prehistòria. Actes. Monografies 13, Museu d’Arqueologia de Catalunya. Barcelona: 55-59.

Rodríguez Rellán, C.; Fábregas Valcarce, R.; Eiroa Pose, A.; Rodríguez Álvarez, E. y Gorgoso López, L. 2010: “Alén da fronteira naturalista na arte rupestre galega. Estacións con zoomorfos na Costa da Morte (A Coruña)”. Gallaecia 29: 83-102.

Santos Estévez, M. 2007: “Petroglifos y paisaje social en la prehistoria reciente del noroeste de la Península Ibérica, Traballos de Arqueoloxía e Patrimonio”. Traballos de Arqueoloxía e Patrimonio 38. Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento, CSIC, Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

Santos Estévez, M. 2016: “Deer and horses in Atlantic rock art: a structural analysis of iconography in the landscape”. Time and mind 6978: 257-278.

Seoane-Veiga, Y. 2009: “Propuesta metodológica para el registro del Arte Rupestre de Galicia”. Cadernos de Arqueoloxía e Patrimonio 23.

Sobrino-Buhigas, R. 1935: Corpus petroglyphorum Gallaeciae. Seminario de Estudios Galegos, Santiago de Compostela.

Tan, P.-N.; Steinbach, M. y Kumar, V. 2005: Introduction to data mining. Pearson Addison Wesley. Boston.

Vázquez Martínez, A.; Fábregas Valcarce, R. y Rodríguez Rellán, C. 2016: “Going by the numbers: a quantitative approach to Galician prehistoric petroglyphs”. En R. Fábregas Valcarce y C. Rodríguez Rellán (eds.): Public images, private readings. Multi- perspective approaches to the Post-Palaeolithic rock art. Proceedings of the XVII

UISPP World Congress (Burgos Spain 2014) 5, Session A11e, Archaeopress Archeology. Oxford: 63-69.

Vázquez Rozas, R. 2006: “Aproximación estadística a los petroglifos gallegos”. Minius XIV: 349-364.

Vilas Estévez, B.; Vázquez Martínez, A. y Carrero Pazos, M. 2017: “Going Further: (Re) Discovering rock art carvings with photogrammetric techniques in Galicia (North-West Iberian Peninsula)”. En A. Ippolito y M. Cigola (eds.): Handbook of research on emerging technologies for digital preservation and information modeling. IGI Global: 175-200.

Descargas

Publicado

2018-06-30

Cómo citar

Rodríguez Rellán, C., Vázquez Martínez, A., & Fábregas Valcarce, R. (2018). Cifras e imágenes: una aproximación cuantitativa a los petroglifos gallegos. Trabajos De Prehistoria, 75(1), 109–127. https://doi.org/10.3989/tp.2018.12206

Número

Sección

Artículos

Artículos más leídos del mismo autor/a

1 2 > >>